Αντιγόνη Τσίνταλη: Backtothebasics επάνοδος του συντηρητισμού σε μία κοινωνία φαινομενικής ευδαιμονίας και απελευθέρωσης

Μας έχει γίνει ξεκάθαρο πως ζούμε σε μεταβατικές εποχές, εποχές οικονομικών και ανθρωπιστικών κρίσεων, στις οποίες είναι εμφανής η επάνοδος του συντηρητισμού. Και μάλιστα σε μία εποχή που φαινομενικά υπάρχει άκρατη ελευθερία και απελευθέρωση. Θα το χαρακτηρίζαμε οξύμωρο.

Ίσως, όμως και αναμενόμενο αν ανατρέξουμε σε αντίστοιχες προγενέστερες ιστορικά φάσεις όπως την περίοδο του Μεσοπολέμου και της ποτοαπαγόρευσης. Όσο η φτώχεια και η ανέχεια ανέβαινε, η κρίση των ηθικών αξιών και ο Συντηρητισμός είχε παράλληλη ανοδική πορεία. Ωστόσο, αν αναλογιστούμε τα άλματα και της κατακτήσεις  της ανθρωπότητας σε κοινωνικά και ανθρωπιστικά ζητήματα, από τότε μέχρι σήμερα, φαντάζει τουλάχιστον πρωτόγνωρο εώς και εξωφρενικό για τις νεότερες γενιές του δυτικού κόσμου.

Σε έναν κόσμο που στο μεγαλύτερο ποσοστό του σπουδάζει πλέον, έχει πρόσβαση στη γνώση μέσω του ελεύθερου Internet, με τέτοια δεδομένα δεν μπορεί να δικαιολογηθεί το φαινόμενο του συντηρητισμού και της επανόδου των στερεοτύπων. Εκτός αν ποτέ δεν εξέλειψαν από την κοινωνία…

Η γυναίκα ως μοχθηρή και συμφεροντολόγαvs Ο άντρας κουβαλητής

Το πρότυπο της γυναίκας ως καριερίστριας, που επικράτησε για κάποιες δεκαετίες στα 90’s – 2000’s, φαίνεται παραδόξως να ξεφτίζει όσο προχωράμε στην δεκαετία του 2020 και έπειτα. Βλέπουμε μια μεταστροφή σε στερεότυπα και αφηγήσεις αναχρονιστικές. Reelστο Instagramκαι TikTokαρκετές φορές προβάλουν περιεχόμενο με γυναίκες που εξιδανικεύουν το χρήμα, τον πλούτο και ψάχνουν τον πλούσιο γαμπρό. Και όλα αυτά εν έτει 2024… Αντίστοιχα, οι άντρες χλευάζονται για την “αποτυχία” τους να είναι οικονομικά εύρωστοι και εμφανίζονται ως καρικατούρες. Ενώ εικόνες πλούτου και πολυτέλειας, ψεύτικες και μη ξεπροβάλλουν από παντού στα feedμας.

Εμμονή με τη νεότητα (και την εικόνα)

Η αψεγάδιαστη εικόνα της νεότητας επικρατεί παντού και είναι επιτακτική ανάγκη να διατηρηθεί όσο το δυνατόν περισσότερο. Σε αυτό επιστρατεύονται πάσης φύσεως ειδικότητες από χειρούργους, αισθητικούς, δερματολόγους εώς γυμναστές. Η βιομηχανία της ομορφιάς, ποτέ άλλοτε δεν ήταν τόσο στα φόρτε της.

Εκτός από την εμμονή με τη νεότητα, εντάθηκε περισσότερο και η εμμονή με ακριβούς οίκους μόδας και η προβολή μέσα από την κατοχή των προϊόντων τους. Σαφώς αυτό συνέβη αφού φούντωσε η καταναλωτική ανάγκη προς τόνωση της Αγοράς.

Μάλιστα, διακρίνεται κάτι πιο ύπουλο, που επικρατούσε και τις προηγούμενες δεκαετίες αλλά με παραλλαγές. Η νεότητα στις γυναίκες ως επιχείρημα για επιβολή συγκεκριμένων ρόλων. Ο ρόλος της νεαρής γυναίκας ως ιδανικής συντρόφου και μητέρας. Τα επιχειρήματα που πλέον έρχονται στο προσκήνιο είναι αυτά της ανεμελιάς και της υγείας του οργανισμού ικανά να την καταστήσουν ευχάριστη στη σχέση και υγιή μητέρα.

Παρόλα αυτά αγνοείται το μοναδικό προνόμιο που έχει ο άνθρωπος σε σχέση με τους προηγούμενους αιώνες, τις καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Γεγονός που όχι μόνο αυξάνει τον μέσο όρο θνησιμότητας αλλά και τις ικανότητες του, αναπαραγωγικές και μη. Και αν κάτι πρέπει να τεθεί στο τραπέζι σχετικά με την είναι η υπογονιμότητα που μαστίζει τους νέους αναπαραγωγικής ηλικίας και πώς ο σύγχρονος τρόπος ζωής το επηρεάζει.

Εμμονή με την επιτυχία

Successstory. Μας προσφέρεται ένα αφήγημα με κανόνες και στρατηγικές κατάκτησης της επιτυχίας. Ωστόσο, σε κανένα αφήγημα δεν μας λένε πώς θα βρεις τον εαυτό σου άρα τι θες και ποια είναι οι δική σου «επιτυχία». Το successstoryτου καθενός δεν γίνεται να είναι σε όλους συνώνυμο της επιτυχίας, της προβολής, του κύρους και των οικονομικών απολαβών. Ωστόσο, η προβολή του «επιτυχημένου» σε ένα βάθρο που δύσκολα κανείς πετυχαίνει κρύβει και σκοπιμότητες. Στην εποχή μας μοιάζει ακατόρθωτο με τους μισθούς και τις ανισότητες που κυριαρχούν.  Παρόλα αυτά, όσο κάποιος παραμένει απασχολημένος στον στίβο της επιτυχίας και της υλικής ευδαιμονίας δυσκολα αντιλαμβάνεται τις πραγματικές ελευθερίες που του στερούνται .

Ιατρικοποίηση των πάντων

Εξοικείωση με επιστημονικό λεξιλόγιο και οικειοποίηση του από ανθρώπους που δεν έχουν αντίστοιχη γνώση και εμπειρία. Έτσι, όλοι οι πρώην μας πάσχουν από Ναρκισσιστική Διαταραχή, οι φίλοι μας είναι τοξικοί και όλες οι δυσάρεστες εμπειρίες είναι τραύμα. Εμπιστευτήκαμε και δανειστήκαμε σκέψη και λεξιλόγιο από influencers,life coaches και “ειδικούς” μέσα από τα socialmedia. Και η Αυτοφροντίδα μετατράπηκε σε καταναλωτικό αγαθό με πολλά πρόσημα και προεκτάσεις.

Σχέσεις δούναι και λαβείν

Ως αποτέλεσμα, όλων των παραπάνω, οι σχέσεις fastfood. Εκτός από μία δυσκαμψία στις σχέσεις, που προέκυψε μέσα από την υπεραπλούστευση όρων της ψυχικής υγείας, οι σχέσεις χαρακτηρίστηκαν από έλλειψη ηθικών αξιών. Οι σχέσεις μοιάζουν πιο πολύ με ανταλλακτική διαδικασία. Σου προσφέρω,  μου προσφέρεις. Όμως ο άνθρωπος και οι ψυχικές, συναισθηματικές και πνευματικές του ανάγκες δεν καλύπτονται καθαυτόν τον τρόπο. Δεν μαθαίνουμε να κρίνουμε τα αρνητικά και άβολα συναισθήματα, ούτε να παρατηρούμε την αιτία τους. Δεν περιμένουμε να μάθουμε τον Άλλον, αλλά κρίνουμε βιαστικά, απορρίπτουμε και πετάμε ανθρώπους, όπως το μπλουζάκι που βαρεθήκαμε. Και τελικός σκοπός, η ευδαιμονία. Να περνάμε καλά.

Υπερκαταναλωτισμός

Και σαφώς σε μία όχι και τόσο αθώα με καπιταλιστικούς οικονομικούς παράγοντες κοινωνία, όλα έχουν απόληξη την κατανάλωση. Τα αγαθά χωρίζονται σε άυλα και υλικά αγαθά. Συνεπώς, μέσα από τη ρομαντικοποίηση διαφόρων lifestyleδεν καταναλώνουμε μόνο υλικά αλλά και διάφορες υπηρεσίες, διαδικτυακά προϊόντα που υπόσχονται να ενισχύσουν το lifestyleπου ονειρευόμαστε. Στο τέλος, θα έχουμε μία ψευδαίσθηση επιτυχίας, μοναδικότητας, αλλά και ενός ανήκειν μέσα από μία αισθητική ταυτότητα, τρόπο ζωής, κοκ.

Εν κατακλείδι…

Σαφώς και σε περιόδους οικονομικής ύφεσης, δεν είναι μόνο η οικονομία που διαταράσσεται αλλά και οι κοινωνικές δομές και ηθικές αξίες και νόρμες. Όλοι μας ζούμε σε αυτές τις κοινωνίες και αναπτύσσουμε συμπεριφορές (ηθικές/αξιακές και καταναλωτικές), καταναλώνουμε προϊόντα υλικά και περιεχόμενο από τα μέσα ενημέρωσης. Στο τέλος της ημέρας όμως είναι η σχέση με τον εαυτό μας που ζημιώνεται. Και σε ότι εξασκείσαι ως συμπεριφορά και σκέψη, δυστυχώς, αυτό γίνεται μαθημένη συμπεριφορά.

Αντιγόνη  Τσίνταλη,

Πτυχιούχος Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, Ειδικής Αγωγής, Καλών Τεχνών