Ελένη Κώνστα: Οικογένεια Καταφύγιο ή Πληγή; Η Διπλή Όψη ενός Θεσμού

Ως σύμβουλος ψυχικής υγείας, συναντώ καθημερινά ανθρώπους που κουβαλούν μέσα τους τις μνήμες, τις σχέσεις και τα τραύματα της οικογένειάς τους. Η οικογένεια είναι συχνά ο πρώτος μας καθρέφτης. Εκεί μαθαίνουμε να αγαπάμε, να σχετιζόμαστε, να εμπιστευόμαστε ή να φοβόμαστε, να απομακρυνόμαστε, να κλείνουμε.

Η ιδανική εικόνα της οικογένειας είναι αυτή του ασφαλούς λιμανιού: ένας χώρος αποδοχής, φροντίδας και συναισθηματικής σταθερότητας. Πολλοί άνθρωποι αντλούν από την οικογένειά τους δύναμη, αξίες, και ψυχική ανθεκτικότητα. Η παρουσία σταθερών και υποστηρικτικών σχέσεων εντός της οικογένειας μπορεί να αποτελέσει τον σημαντικότερο προστατευτικό παράγοντα για την ψυχική υγεία.

Ωστόσο, για κάποιους άλλους, η λέξη “οικογένεια” δεν είναι συνδεδεμένη με ασφάλεια αλλά με πόνο. Υπερβολικός έλεγχος, έλλειψη ορίων, κακοποίηση, συναισθηματική παραμέληση, τοξικές σχέσεις. Σε αυτές τις περιπτώσεις, η οικογένεια μετατρέπεται από πηγή στήριξης σε πηγή τραύματος. Οι άνθρωποι που μεγαλώνουν μέσα σε τέτοια περιβάλλοντα συχνά δυσκολεύονται να εμπιστευτούν, να συνδεθούν ή ακόμη και να αναγνωρίσουν τις δικές τους ανάγκες.

Γι’ αυτό και δεν είναι λίγοι εκείνοι που δηλώνουν ότι δεν πιστεύουν στον θεσμό της οικογένειας. Όχι επειδή απαρνούνται τη σημασία των σχέσεων, αλλά γιατί δεν βίωσαν ποτέ την οικογένεια ως χώρο αγάπης και αποδοχής. Όταν η εμπειρία της οικογένειας είναι τραυματική, η απόσταση – σωματική ή συναισθηματική – γίνεται πολλές φορές επιλογή αυτοπροστασίας.

Το ζητούμενο δεν είναι να εξιδανικεύουμε ή να δαιμονοποιούμε την οικογένεια. Είναι να τη δούμε με ρεαλισμό. Η ψυχική υγεία ευδοκιμεί όταν οι οικογενειακές σχέσεις είναι αυθεντικές, βασισμένες στον σεβασμό, τα όρια και την αλληλοκατανόηση. Όταν αυτό δεν συμβαίνει, η θεραπευτική διαδικασία μπορεί να προσφέρει ένα ασφαλές πλαίσιο μέσα από το οποίο το άτομο μπορεί να επουλώσει τις πληγές του και να ορίσει ξανά τη θέση του στον κόσμο, ανεξάρτητα από τη σχέση του με την οικογένειά του. Η οικογένεια είναι σημαντική. Δεν είναι όμως πάντα επαρκής. Και δεν είναι πάντα ασφαλής. Το σημαντικό είναι ο κάθε άνθρωπος να βρει ή να χτίσει τους δικούς του “ανθρώπους”, την οικογένεια με την ουσιαστική έννοια του όρου.

Ελένη Κώνστα,

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Οικογενειακή Σύμβουλος

Εθελόντρια ΕΞελίσσω