Αλεξάνδρα Γιαννοπούλου: Κοινωνική Υπόσταση του Καρκίνου

Ο καρκίνος αποτελεί μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις για τη δημόσια υγεία παγκοσμίως. Παρόλο που πρόκειται για μια βιολογική νόσο, ο αντίκτυπός του δεν περιορίζεται μόνο στο ιατρικό ή φυσιολογικό επίπεδο. Ο καρκίνος διαμορφώνεται και επηρεάζεται βαθιά από κοινωνικούς, πολιτισμικούς και οικονομικούς παράγοντες, οι οποίοι καθορίζουν τον τρόπο με τον οποίο γίνεται αντιληπτός, βιώνεται και αντιμετωπίζεται τόσο από τον ασθενή όσο και από την κοινωνία.

• Στίγμα και ταμπού

Παρά τις προόδους της ιατρικής επιστήμης, ο καρκίνος εξακολουθεί να περιβάλλεται από φόβο και κοινωνικό στίγμα. Σε πολλές κοινωνίες, ο καρκίνος θεωρείται συνώνυμος με τον θάνατο, προκαλώντας απομόνωση των ασθενών και συναισθηματική επιβάρυνση. Ιδιαίτερα παλαιότερα, αλλά ακόμα και σήμερα σε ορισμένες περιπτώσεις, η διάγνωση καρκίνου αποσιωπάται ή αποφεύγεται η ανοιχτή συζήτηση για αυτήν, ως δείγμα «ντροπιαστικού» θέματος.

• Ανισότητες στην πρόσβαση και τη φροντίδα

Η κοινωνικοοικονομική κατάσταση παίζει καθοριστικό ρόλο στην πρόληψη, έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου. Άτομα με χαμηλότερο εισόδημα ή περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας συχνά καθυστερούν να εξεταστούν ή να λάβουν την κατάλληλη θεραπεία, γεγονός που επιβαρύνει την έκβαση της νόσου. Επιπλέον, γεωγραφικοί παράγοντες (όπως η απομόνωση της υπαίθρου) και πολιτισμικές προκαταλήψεις επιτείνουν αυτές τις ανισότητες.

• Ο ρόλος της οικογένειας και της κοινωνίας

Στις κοινωνίες όπου η οικογένεια αποτελεί βασικό πυλώνα φροντίδας, η διάγνωση καρκίνου επηρεάζει όχι μόνο τον ασθενή αλλά και το ευρύτερο υποστηρικτικό του περιβάλλον. Η φροντίδα καρκινοπαθών απαιτεί χρόνο, συναισθηματική αντοχή και πόρους, δημιουργώντας επιπρόσθετο άγχος και εντάσεις στις οικογένειες. Παράλληλα, οι κοινότητες και οι εθελοντικές οργανώσεις μπορούν να διαδραματίσουν θετικό ρόλο προσφέροντας ψυχοκοινωνική υποστήριξη και πληροφόρηση.

• Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και πολιτισμικές αναπαραστάσεις

Ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται ο καρκίνος στα μέσα ενημέρωσης επηρεάζει την κοινωνική αντίληψη για τη νόσο. Από αφηγήσεις «ηρωικών επιζώντων» μέχρι τρομολαγνικές προβολές, τα μέσα συμβάλλουν είτε στην ευαισθητοποίηση είτε στην εδραίωση στερεοτύπων. Η έμφαση στη «μάχη κατά του καρκίνου» δημιουργεί μερικές φορές πίεση στους ασθενείς να «παλέψουν», ακόμη και όταν η κατάστασή τους δεν είναι διαχειρίσιμη με αυτόν τον τρόπο.

• Καρκίνος και εργασία

Ο καρκίνος επιφέρει σημαντικές αλλαγές στην εργασιακή ζωή του ασθενούς. Από την απώλεια εργασίας και εισοδήματος έως τις διακρίσεις στον χώρο εργασίας, οι επιπτώσεις είναι πολλαπλές. Παρά τις νομοθετικές προβλέψεις, πολλοί εργαζόμενοι αντιμετωπίζουν προκατάληψη ή δυσκολία στην επανένταξή τους, ιδιαίτερα αν έχουν μακροχρόνιες παρενέργειες από τη θεραπεία.

• Η σημασία της εκπαίδευσης και της πρόληψης

Η ενημέρωση του πληθυσμού σχετικά με τους παράγοντες κινδύνου, τα πρώιμα συμπτώματα και τη σημασία της πρόληψης μπορεί να μειώσει τον φόβο και να ενισχύσει την έγκαιρη διάγνωση. Εκπαιδευτικές καμπάνιες, δράσεις ευαισθητοποίησης και προγράμματα πρόληψης παίζουν κομβικό ρόλο στην κοινωνική διαχείριση του καρκίνου.

Ο καρκίνος επομένως, είναι μια πολυδιάστατη πρόκληση που ξεπερνά τα όρια της ιατρικής επιστήμης. Η κατανόηση της κοινωνικής του υπόστασης είναι αναγκαία για την ανάπτυξη ολοκληρωμένων πολιτικών υγείας που θα λαμβάνουν υπόψη όχι μόνο την ασθένεια καθαυτή αλλά και το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτή εξελίσσεται. Η εξάλειψη των ανισοτήτων, η καταπολέμηση του στίγματος και η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για μια πιο ανθρώπινη και αποτελεσματική αντιμετώπιση του καρκίνου.

Aλεξάνδρα Γιαννοπούλου, Κοινωνιολόγος,MSc

Εθελόντρια ΕΞελίσσω