Πέγκυ Καραμπάτου: Η Ελλάδα στο πλαίσιο της κρίσης του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου

H μεγαλύτερη πραγματική πρόκληση στην ελληνική πραγματικότητα, είναι η οικονομική ανισότητα: Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, η Ελλάδα καταγράφει από τα υψηλότερα ποσοστά κινδύνου φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού στην Ε.Ε., με πάνω από το 26% του πληθυσμού να επηρεάζεται. Η μεσαία τάξη έχει υποστεί σημαντική συρρίκνωση μετά την οικονομική κρίση του 2010–2018.

Επιπροσθέτως, η δημογραφική γήρανση δεν είναι στατιστική, αλλά ορατή: Η Ελλάδα έχει έναν από τους πιο γηρασμένους πληθυσμούς στην Ευρώπη. Ο δείκτης γονιμότητας παραμένει κάτω από το 1,4 παιδιά ανά γυναίκα, ενώ το ποσοστό των ατόμων άνω των 65 ετών ξεπερνά το 22%.

Τα τελευταία χρόνια και στον κυκλώνα οικονομικών κρίσεων, η Ελλάδα δέχεται και μεταναστευτική πίεση. Η χώρα μας αποτελεί πύλη εισόδου στην Ευρώπη και έχει δεχθεί σημαντικές μεταναστευτικές ροές, ιδιαίτερα μετά το 2015. Η ενσωμάτωση παραμένει αργή, με περιορισμένη πρόσβαση σε εργασία και εκπαίδευση για πολλούς μετανάστες.

Η ανεργία, αν και μειωμένη σε σχέση με την κορύφωσή της, παραμένει υψηλή (περίπου 10% το 2025), ενώ η μερική απασχόληση και οι χαμηλοί μισθοί κυριαρχούν, ειδικά στους νέους. Για την ενεργειακή φτώχεια, πρέπει να τονίσουμε, πως πάνω από το 17% των νοικοκυριών δηλώνουν, ότι δυσκολεύονται να θερμάνουν επαρκώς την κατοικία τους τον χειμώνα, ενώ η αύξηση των τιμών ενέργειας έχει επιβαρύνει δυσανάλογα τα χαμηλότερα εισοδήματα.

Ποιες προτάσεις πολιτικής προσέγγυσης, θα ωφελούσαν την Ενίσχυση του Κοινωνικού Μοντέλου στην Ελλάδα;

1. Αναδιανομή και Φορολογική Δικαιοσύνη, με ενίσχυση της προοδευτικότητας στη φορολογία, με ουσιαστική καταπολέμηση της φοροδιαφυγής και ενίσχυση της διαφάνειας.

2. Δημογραφική Αναστροφή, με επιδόματα γέννησης και στήριξη νέων οικογενειών. Επενδύσεις σε παιδικούς σταθμούς και προσβάσιμες υπηρεσίες φροντίδας.

3. Ενσωμάτωση Μεταναστών με προγράμματα γλωσσικής εκπαίδευσης και επαγγελματικής κατάρτισης. Νομική υποστήριξη και πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες υγείας και παιδείας.

4. Ασφάλεια στην Εργασία και ενίσχυση των συλλογικών συμβάσεων και ελέγχων στην αγορά εργασίας. Κίνητρα για δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα.

5. Πράσινη Μετάβαση με Κοινωνική Δικαιοσύνη, με επίκεντρο την επιδότηση ενεργειακής αναβάθμισης κατοικιών για ευάλωτα νοικοκυριά. Δημιουργία θέσεων εργασίας στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Η Ελλάδα ανήκει στο «Νότιο μοντέλο» κοινωνικού κράτους, το λεγόμενο Μεσογειακό υπομοντέλο, με χαρακτηριστικά όπως χαμηλή θεσμική οργάνωση, περιορισμένη κοινωνική προστασία και εξάρτηση από την οικογένεια. Η κρίση χρέους και οι πολιτικές λιτότητας, αποδυνάμωσαν περαιτέρω το κοινωνικό της μοντέλο. Η Ελλάδα υπήρξε και παραμένει μέρος του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου και συμβαδίζει με τις ιδιαιτερότητες, διότι ούδεποτε θα υπάρξει ένα εννιαίο κοινωνικό μοντέλο. Η Ελλάδα εντάχθηκε στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες το 1981 και από τότε συμμετέχει ενεργά στις κοινωνικές πολιτικές της Ε.Ε. Η πραγματική πρόκληση σήμερα είναι, να ενισχύσει τη θεσμική του βάση και να το προσαρμόσει στις σύγχρονες ανάγκες, ώστε να μην παραμένει απλώς τυπικό μέλος αυτού, αλλά ουσιαστικός φορέας κοινωνικής προόδου.

Πέγκυ Καραμπάτου

Ιδρύτρια ΕΞελίσσω

Φιλόλογος, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Συγγραφέας

Instructor Ευεξίας Ογκολογικών Ασθενών