Παινέση Νικολέττα: Πώς ανακοινώνουμε στα παιδιά ότι κάποιο μέλος της οικογένειας έχει καρκίνο;

Η ανακοίνωση μιας διάγνωσης καρκίνου μέσα στην οικογένεια αποτελεί ίσως μία από τις πιο δύσκολες στιγμές της ζωής ενός γονέα. Η πρώτη σκέψη, σχεδόν αυθόρμητη, είναι πώς να προστατευτούν τα παιδιά από τον πόνο και τον φόβο. Πολλοί γονείς πιστεύουν ότι, αν δεν πουν τίποτα, τα παιδιά δεν θα πληγωθούν. Στην πραγματικότητα, συμβαίνει ακριβώς το αντίθετο. Τα παιδιά έχουν την ικανότητα να αφουγκράζονται το κλίμα του σπιτιού. Μπορεί να μην γνωρίζουν ακριβώς τι συμβαίνει, αλλά καταλαβαίνουν τις αλλαγές: βλέπουν τη μητέρα πιο κουρασμένη, τον πατέρα πιο σκεφτικό, ακούν μισόλογα και αισθάνονται την ένταση. Όταν η αλήθεια αποκρύπτεται, η φαντασία τους συμπληρώνει τα κενά με σενάρια που συχνά είναι πολύ πιο τρομακτικά από την πραγματικότητα.

Γιατί είναι σημαντικό να μιλάμε

Έρευνες στην ψυχο-ογκολογία δείχνουν ότι η ειλικρινής ενημέρωση, προσαρμοσμένη στην ηλικία και την κατανόηση του παιδιού, μειώνει το άγχος και ενισχύει την ψυχική ανθεκτικότητα (Dalton et al., 2019· Visser et al., 2004). Τα παιδιά που γνωρίζουν τι συμβαίνει, ακόμη κι αν δυσκολεύονται συναισθηματικά, νιώθουν ότι δεν μένουν στο σκοτάδι και ότι μπορούν να εμπιστευθούν τους γονείς τους. Η αλήθεια, όταν δίνεται με αγάπη και σεβασμό, δεν πληγώνει αντίθετα, προστατεύει.

Πώς μπορούμε να το πούμε στα παιδιά

Η ανακοίνωση δεν είναι μία μεμονωμένη στιγμή, αλλά μια διαδικασία που εξελίσσεται μέσα στον χρόνο. Ωστόσο, τα πρώτα λόγια έχουν μεγάλη σημασία.

1. Επιλέξτε τη στιγμή: Μιλήστε σε μια ήρεμη στιγμή, όπου υπάρχει χρόνος για ερωτήσεις και συζήτηση.

2. Χρησιμοποιήστε απλή γλώσσα: Προσαρμόστε τις λέξεις στην ηλικία του παιδιού. Για τα μικρότερα παιδιά μπορείτε να πείτε: «Η μαμά είναι άρρωστη με μια ασθένεια που λέγεται καρκίνος. Θα χρειαστεί φάρμακα που ίσως την κάνουν να δείχνει κουρασμένη». Στους εφήβους μπορείτε να μιλήσετε πιο αναλυτικά για τις θεραπείες.

3. Δώστε χώρο στα συναισθήματα: Αφήστε τα παιδιά να εκφράσουν φόβο, θυμό, λύπη ή ακόμη και σιωπή. Όλα τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά.

4. Απαντήστε με ειλικρίνεια: Αν δεν ξέρετε την απάντηση σε κάτι, είναι προτιμότερο να πείτε «Δεν γνωρίζω ακόμη, αλλά θα το μάθουμε μαζί», παρά να δώσετε μια αόριστη υπόσχεση.

5. Διαβεβαιώστε για τη συνέχεια: Τα παιδιά θέλουν να ξέρουν ότι η καθημερινότητά τους θα συνεχιστεί όσο γίνεται φυσιολογικά και ότι θα υπάρχει πάντα κάποιος δίπλα τους.

6. Επαναλάβετε και προσαρμόστε: Η ενημέρωση δεν είναι μία φορά και τελείωσε. Τα παιδιά επανέρχονται με νέες ερωτήσεις όσο περνά ο χρόνος.

 Ο ρόλος του ψυχολόγου

Ο ψυχολόγος μπορεί να στηρίξει τους γονείς ώστε να βρουν τις σωστές λέξεις και να κατανοήσουν πώς αντιδρά κάθε παιδί ανάλογα με την ηλικία και τον χαρακτήρα του. Μπορεί επίσης να προσφέρει στα παιδιά χώρο για να εκφράσουν σκέψεις και συναισθήματα που ίσως δεν θέλουν να μοιραστούν με τους γονείς.

Η απόφαση να μιλήσουμε στα παιδιά για τον καρκίνο ενός γονέα ή συγγενή δεν είναι εύκολη. Είναι, όμως, απαραίτητη. Η σιωπή δεν προστατεύει  αντίθετα, αυξάνει την αβεβαιότητα. Η αλήθεια, ειπωμένη με αγάπη, τους δίνει στήριξη, κατανόηση και το πιο σημαντικό: την εμπιστοσύνη ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν μαζί την πρόκληση.

Προτεινόμενη βιβλιογραφία:

Παινέση Νικολέττα,

Ψυχολόγος,MSc, Εθελόντρια ΕΞελίσσω