Αντιγόνη Τσίνταλη: Η τέχνη ως θεραπευτικό εργαλείο part 3 Το Ψυχόδραμα και η Σύνδεσή του με την Θεραπεία

Το ψυχόδραμα είναι μια θεραπευτική μέθοδος που αναπτύχθηκε από τον ψυχίατρο Jacob L. Moreno και θεωρείται σήμερα μια από τις πιο σημαντικές προσεγγίσεις στην ψυχική υγεία και θεραπεία. Η μέθοδος αυτή βασίζεται στην αναπαράσταση ρόλων και τη θεατρική δράση, με στόχο την ενδυνάμωση της ψυχικής υγείας μέσω της αυθόρμητης έκφρασης συναισθημάτων και σκέψεων. Στο παρόν άρθρο, θα εξετάσουμε τη σχέση του ψυχοδράματος με την αρχαία τραγωδία και την ιστορική του πορεία από τη γέννηση έως τη σύγχρονη εποχή.

Η Σύνδεση του Ψυχοδράματος με το Αρχαίο Δράμα

Η σχέση του ψυχοδράματος με το αρχαίο δράμα είναι έντονη, καθώς και στο ψυχόδραμα και στο αρχαίο δράμα υπάρχει ένας κεντρικός ρόλος. Στην αρχαία τραγωδία, ο τραγικός ήρωας αναζητά την αλήθεια του και βιώνει την κάθαρση, ενώ στο ψυχόδραμα ο πρωταγωνιστής ακολουθεί μια αντίστοιχη πορεία, αναζητώντας την αλήθεια του εαυτού του. Όπως στην τραγωδία, έτσι και στο ψυχόδραμα, η κάθαρση του πρωταγωνιστή συνδέεται με την κάθαρση του κοινού, το οποίο συμμετέχει στην υπαρξιακή αναζήτηση του ήρωα.

Γέννηση του Ψυχοδράματος (1920-1930)

Στη δεκαετία του 1920, ο Jacob L. Moreno άρχισε να πειραματίζεται με την αναπαράσταση και την αυτοέκφραση ως μέσα για την ενδυνάμωση της ψυχικής υγείας. Ήταν ο πρώτος που αναγνώρισε τη θεραπευτική δύναμη του θεάτρου και της δραματικής έκφρασης. Ο ίδιος πίστευε ότι μέσω της θεατρικής δράσης, οι άνθρωποι θα μπορούσαν να αναπαραστήσουν με ασφαλή και δημιουργικό τρόπο τα συναισθήματα, τις σκέψεις και τις σχέσεις τους. Το 1921, ο Moreno εισήγαγε την έννοια του «ψυχοδράματος» και άρχισε να οργανώνει ομαδικές συνεδρίες, όπου οι συμμετέχοντες είχαν την ευκαιρία να παίξουν ρόλους και να αναπαραστήσουν καταστάσεις που τους απασχολούσαν.

Ανάπτυξη και Εξάπλωση (19ος – 20ός αιώνας)

Το 19ο αιώνα, υπήρχαν ήδη αναφορές για τη χρήση εικαστικών και θεάτρου σε ψυχιατρικά ιδρύματα. Στη δεκαετία του 1920, ο Moreno άρχισε να πειραματίζεται με τη θεατρική δράση για την ενίσχυση της ψυχικής υγείας και τη θεραπεία μέσω της δράσης. Το 1912, ο Moreno στη Βιέννη ξεκίνησε τους πρώτους πειραματισμούς στην εφαρμογή του θεάτρου σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. Από αυτούς τους πειραματισμούς βασίστηκε στη συνέχεια για την ανάπτυξη του ψυχοδράματος. Στη δεκαετία του 1930, ίδρυσε την πρώτη ψυχοδραματική σχολή στην Αμερική και αναπτύσσει τις βασικές αρχές της μεθόδου, όπως η αυθόρμητη δράση και η χρήση των «ρόλων» για την κατανόηση των ψυχολογικών προβλημάτων.

Ψυχόδραμα στις Δεκαετίες 1940-1960

Κατά τις δεκαετίες του 1940 και του 1950, το ψυχόδραμα κέρδισε δημοτικότητα και χρησιμοποιήθηκε σε πολλές θεραπευτικές ομάδες στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Η αλληλεπίδραση σε μια ομάδα ψυχοδράματος ενθαρρύνει τους συμμετέχοντες να εξετάσουν τις σχέσεις τους, τις αντιφάσεις τους και τους ρόλους που αναλαμβάνουν στην κοινωνία. Το 1940, ιδρύθηκε η Αμερικανική Εταιρεία Ψυχοδράματος από τον ίδιο τον Moreno και το ψυχόδραμα εξαπλώθηκε σε πολλές ψυχιατρικές κλινικές και κέντρα ψυχοθεραπείας.

Ψυχόδραμα στην Εποχή μας (1960 – Σήμερα)

Από τη δεκαετία του 1960, το ψυχόδραμα εφαρμόστηκε στην Ελλάδα, κυρίως σε ψυχιατρικά ιδρύματα για την αντιμετώπιση ψυχώσεων και άλλων ψυχικών καταστάσεων. Στη διάρκεια της δεκαετίας του 1970, το ψυχόδραμα επεκτάθηκε σε άλλες χώρες της Ευρώπης, ενώ δημιουργήθηκαν σχολές ψυχοδράματος στη Γερμανία, την Αγγλία και άλλες χώρες. Ο Moreno συνέχισε την ανάπτυξη της θεωρίας του, αναπτύσσοντας την έννοια της «δημιουργικής έκφρασης», η οποία ενίσχυσε την προσωπική ανάπτυξη και αυτογνωσία. Στη δεκαετία του 1980, το ψυχόδραμα συνδέθηκε με τη συστημική οικογενειακή θεραπεία, ενώ το 2003, άρχισε να εφαρμόζεται στη θεραπεία ζευγαριών.

Ψυχόδραμα Σήμερα

Σήμερα, το ψυχόδραμα συνεχίζει να εξελίσσεται και να επεκτείνεται σε νέους τομείς. Η μέθοδος εφαρμόζεται ευρέως στην ψυχολογία, την ψυχιατρική και την κοινωνική εργασία, ενώ επηρεάζει και άλλες θεραπευτικές προσεγγίσεις. Διεθνείς οργανισμοί, όπως η International Association of Psychodrama, Sociometry and Group Psychotherapy (IAGP), προσφέρουν εκπαιδευτικά προγράμματα και πιστοποίηση για τους επαγγελματίες του ψυχοδράματος. Η μέθοδος παραμένει κεντρική στο πεδίο της ψυχολογίας και συνεχίζει να επηρεάζει θετικά την ψυχική ευημερία και ανάπτυξη των ατόμων.