Σεξουαλική Κακοποίηση Ανηλίκων – Ένα ακόμα φαινόμενο που μαστίζει την κοινωνία μας

Στις μέρες μας ολοένα και συχνότερα ακούμε για το φαινόμενο της σεξουαλικής κακοποίησης και εκμετάλλευσης παιδιών , το οποίο πλήττει την κοινωνία μας γενικότερα, αλλά και ειδικότερα τον τελευταίο καιρό την ευρύτερη περιοχή της Λακωνίας, καθώς τα περιστατικά της σεξουαλικής βίας εις βάρος ανήλικων παιδιών καθώς και παιδιών με ειδικές ανάγκες συνεχώς αυξάνονται.

Γιατί όμως συμβαίνει αυτό ; Είναι κάτι που συνέβη τώρα ; ‘Η συνέβαινε από πάντα και απλά οι «κλειστές κοινωνίες» σιωπούσαν και διαιώνιζαν «για τα μάτια του κόσμου» τον φαύλο κύκλο αυτό της βίας; Αυτά είναι κάποια από τα ερωτήματα που θα έπρεπε να μας απασχολούν. Όμως για να κατανοήσουμε αυτό το ειδεχθές έγκλημα ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή!

Τι είναι η σεξουαλική κακοποίηση ανηλίκων;

Με τον όρο «σεξουαλική κακοποίηση παιδιού» εννοούμε όλες τις ολοκληρωμένες ή όχι σεξουαλικές σχέσεις (ασελγείς πράξεις, θωπείες, στοματική επαφή, παρά φύσει ασέλγεια, σεξουαλική επαφή, αυνανισμός, διείσδυση αντικειμένων, αιμομιξία), με ή χωρίς άλλη φυσική ή σωματική βία, που λαμβάνει χώρα ανάμεσα σε ένα παιδί και κάποιον ενήλικο. Ο λόγος που αυτές οι συμπεριφορές είναι κακοποιητικές είναι ότι εισάγουν την ενήλικη σεξουαλικότητα σε άτομα που δεν είναι έτοιμα σωματικά και ψυχικά να ανταποκριθούν λόγω του νεαρού της ηλικίας τους και κατ’ επέκταση να δώσουν τη συγκατάθεσή τους.

Ποιά είναι η διαφορά του παιδόφιλου από τον παιδεραστή;

Αρχικά να πούμε ότι η παιδοφιλία και η παιδεραστία δεν είναι το ίδιο, γιατί πολλές φορές οι όροι συγχέονται.

Η παιδοφιλία συγκαταλέγεται στις Παραφιλίες στο Διαγνωστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών, DSM-5. Η παραφιλία χαρακτηρίζεται από σεξουαλική διέγερση που προκαλείται από παρεκκλίνουσες ενέργειες ή καταστάσεις που δεν σχετίζονται άμεσα με τον συνηθισμένο τρόπο σεξουαλικής συνεύρεσης.

H παιδοφιλία ορίζεται από επαναλαμβανόμενες και επίμονες σεξουαλικές τάσεις και φαντασιώσεις που αφορούν τη σεξουαλική δραστηριότητα με παιδιά. Σύμφωνα με το κριτήριο αυτό, δεν απαιτείται σωματική δραστηριότητα και, επομένως η διάγνωση της παιδοφιλίας θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε άτομα που έχουν επιθυμία αλλά δεν την διαπράττουν. Ο παιδόφιλος επίσης θα πρέπει να είναι τουλάχιστον 16 ετών και τουλάχιστον 5 χρόνια μεγαλύτερος από το παιδί..

Αντίθετα, ο παιδεραστής είναι το άτομο το οποίο έχει κακοποιήσει σεξουαλικά ένα παιδί. Ο παιδεραστής επίσης ελκύεται από παιδιά αλλά διαφέρει συμπεριφορικά, γνωστικά και συναισθηματικά από τον παιδόφιλο. Ο παιδεραστής δεν αφήνει τις ορμές του με παιδιά μόνο στη σφαίρα της φαντασίας αλλά προβαίνει και στην πραγματοποίηση τους. Ο παιδεραστής εγκληματεί και παρενοχλεί σεξουαλικά το θύμα του. Σε ακραίες περιπτώσεις, ο παιδεραστής μπορεί να απαγάγει, να βιάσει και να σκοτώσει το θύμα του.

Το προφίλ του παιδεραστή σύμφωνα με έρευνα του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού: Οι δράστες της σεξουαλικής παρενόχλησης και κακοποίησης των παιδιών προέρχονται από όλες τις κοινωνικές τάξεις, θρησκείες και επαγγέλματα. Συχνά εξασκούν κάποιο επάγγελμα που τους επιτρέπει να βρίσκονται σε επαφή με τα παιδιά (δάσκαλοι, γυμναστές, υπεύθυνοι λεσχών ή ομάδων). Σχεδόν πάντα έχουν δικά τους παιδιά. Αναζητούν τα θύματα τους στο οικογενειακό τους περιβάλλον και μερικές φορές σεξουαλικά παρενοχλούν ή κακοποιούν τα δικά τους παιδιά, επειδή αναπαράγουν τον δικό τους κύκλο βίας από την δική τους οικογένεια. Η αιμομιξία άλλωστε είναι η πιο ακραία, η πιο αποκρουστική μορφή της παιδεραστίας. Ένα έγκλημα που σοκάρει αλλά δυστυχώς υπάρχει και οι διαστάσεις του φαινομένου μόνο ασήμαντες δεν είναι.

Οι παιδεραστές αρνούνται τις συνέπειες των πράξεων τους και εκλογικεύουν την πράξη τους αυτή με τον ισχυρισμό ότι «και το παιδί το ήθελε». Συνήθως ο παιδεραστής επιλέγει το θύμα του να είναι ευάλωτο με χαμηλή αυτοεκτίμηση ή ένα παιδί με ειδικές ανάγκες ώστε να μπορέσει να το προσεγγίσει εύκολα και να χτίσει αρχικά μια σχέση εμπιστοσύνης με το παιδί. Αφού επιτευχθεί αυτό, στην συνέχεια παρενοχλεί σεξουαλικά το παιδί.

Είναι σημαντικό να γίνει αντιληπτό ότι ο παιδόφιλος δεν σημαίνει ότι είναι απαραίτητα και παιδεραστής. Δεν είναι παιδόφιλοι όλοι όσοι κακοποιούν σεξουαλικά τα παιδιά, ενώ μπορεί να υπάρχουν παιδόφιλοι που δεν έχουν κακοποιήσει ποτέ παιδιά.

Πώς θα καταλάβουμε ότι το παιδί κακοποιήθηκε σεξουαλικά;

1.Σωματικά σημάδια, όπως πόνος, ερεθισμός ή κνησμός στα γεννητικά όργανα, πόνος κατά τη βάδιση.

2. Ακατάλληλη («προχωρημένη») γνώση για το σεξ (για σεξουαλικές συμπεριφορές ή/και για τα γεννητικά όργανα), αναντίστοιχη με την ηλικία του παιδιού.

3. Φόβος και απροθυμία του παιδιού όταν πρόκειται να μείνει με ένα συγκεκριμένο άτομο ή να βρεθεί σε κάποιο συγκεκριμένο χώρο (πχ. μπάνια, αποδυτήρια), ή αλλαγή στη συμπεριφορά όταν είναι παρόν ένα συγκεκριμένο άτομο, πχ. το συνήθως δραστήριο παιδί παραμένει ήσυχο ή αποσυρμένο.

4. Ακατάλληλες σεξουαλικές συμπεριφορές προς άλλα άτομα, όπως σαγηνευτική συμπεριφορά ή ασυνήθιστο ενδιαφέρον για το σεξ.

5. Παιχνίδια (πχ. παιχνίδια με κούκλες) με σεξουαλικά σενάρια.

6. Το παιδί έχει χρήματα, καινούργια ρούχα ή άλλα προσωπικά αντικείμενα που δεν είναι σαφές πώς αποκτήθηκαν και από ποιον.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις της σεξουαλικής κακοποίησης στην υγεία των παιδιών;

Η σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών μολύνει την αθώα τους ψυχή για πάντα και έχει επιπτώσεις όπως είναι απολύτως φυσιολογικό σε όλους τους τομείς της ζωής τους.

Αρχικά, ένα παιδί που δέχεται σεξουαλική βία, μπορεί να νιώσει αισθήματα ντροπής και ενοχής καθώς χάνει ένα κομμάτι της παιδικής αθωότητας και αγνότητας του. Το παιδί αυτό μπορεί να αντιδράσει ή εσωτερικεύοντας το πρόβλημα ή εξωτερικεύοντας το.

Αν ένα παιδί εσωτερικεύσει το πρόβλημα είναι πιθανό να εκδηλώσει καταθλιπτική συμπτωματολογία που περιλαμβάνει συναισθηματικά ξεσπάσματα, απελπισία, απουσία ευχαρίστησης, ενοχή, κοινωνική απόσυρση, κόπωση, αποδιοργάνωση της σχολικής απόδοσης χαμηλή αυτοεκτίμηση ή να έχει ακόμα και αυτοκτονικές σκέψεις.

Επιπρόσθετα, διαταραχές ύπνου, όπως αϋπνίες, εφιάλτες, νυχτερινούς τρόμους ή και διαταραχές διατροφής όπως ανορεξία, βουλιμία, ενώ μπορεί να εμφανίσει και διάφορες φοβίες. Επιπλέον αντιδράσεις του σεξουαλικά κακοποιημένου παιδιού μπορεί να είναι η διαταραχή μετατραυματικού στρες, οι αγχώδεις διαταραχές, και η σωματοποίηση.

Αντίθετα, αν ένα παιδί εξωτερικεύσει το πρόβλημα είναι πιθανόν να υιοθετήσει παραβατικές συμπεριφορές όπως η κατάχρηση αλκοόλ και η χρήση ουσιών, να έχει ανάρμοστες σεξουαλικές συμπεριφορές και γενικότερα αντικοινωνική συμπεριφορά. Επίσης, στις μακροχρόνιες συνέπειες, θα δυσκολευτεί να χτίσει υγιείς σχέσεις και να εμπιστευτεί εύκολα άλλους ανθρώπους. Ωστόσο, οι επιπτώσεις διαφέρουν από παιδί σε παιδί και δεν εκδηλώνονται σε όλους το ίδιο καθώς παίζουν και άλλοι παράγοντες ρόλο.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να αμβλυνθεί αυτό το φαινόμενο;

Α) Οι γονείς/φροντιστές οφείλουν να ενημερώσουν τα παιδιά από την ηλικία 6-7 ετών για τα ιδιωτικά μέρη τους σώματος τους και καλό είναι να μην υπάρχει το αίσθημα ντροπής σε αυτό, να τους μιλήσουν για το αναπαραγωγικό σύστημα ή αν ντρέπονται τόσο πολύ οι ίδιοι να ζητήσουν την βοήθεια παιδιάτρου. Είναι απαραίτητο να τους τονίσουν ότι μερικά σημεία του σώματος τους είναι ιδιωτικά και δεν πρέπει να επιτρέπουν σε κανέναν να τα αγγίζει. Αν ποτέ συμβεί αυτό, να το διαβεβαιώσουν ότι δεν πρέπει να αισθάνονται φόβο ή ντροπή να μιλήσουν και ότι δεν πρόκειται να τους ¨μαλώσει¨ κανείς. Οι φροντιστές είναι σημαντικό να μιλούν στα παιδιά, ήδη από πολύ μικρή ηλικία, για το σώμα τους, τα όριά του και την ασφάλειά του και να χτίσουν μαζί τους μια σχέση ασφάλειας, αγάπης και εμπιστοσύνης. Στόχος είναι όταν το παιδί μπει στην εφηβεία και σωματικά, να είναι ήδη προετοιμασμένο ψυχολογικά για την αλλαγή του σώματος, της ψυχολογίας και της ανάπτυξής του γενικότερα, αλλά και για τις σχέσεις με το άλλο φύλο.

Επίσης καλό είναι τα παιδιά να μάθουν και για την έννοια της αιμομιξίας, καθώς οι περισσότεροι δράστες της σεξουαλικής κακοποίησης των ανηλίκων, βρίσκονται στο οικογενειακό τους περιβάλλον.

Β) Η πολιτεία οφείλει να ενημερώνει για την σεξουαλική εκμετάλλευση των παιδιών με διάφορες ημερίδες από ειδικούς ψυχικής υγείας, ώστε να αμλυνθεί το φαινόμενο. Το ίδιο οφείλουν να κάνουν και τα ΜΜΕ και το σχολείο, μιας και η πρόληψη είναι η καλύτερη παρέμβαση.

Γ)Τέλος, όλοι εμείς δεν γίνεται να μένουμε στο ίδιο έργο θεατές, και εμείς οι ίδιοι δεν είμαστε άμοιροι ευθυνών, γιατί μπορεί να γνωρίζουμε για την κακοποίηση και να σιωπάμε. Δεν χρειάζεται να κοιτάμε φοβισμένοι την πραγματικότητα και να διαιωνίζουμε αυτό τον φαύλο κύκλο της σεξουαλικής βίας, αλλά και οποιασδήποτε βίας.

Που να απευθυνθείτε σε περίπτωση που υποψιάζεστε ή έχετε ενδείξεις ότι κάποιος ενήλικος ασελγεί σε βάρος ανηλίκων:

στην Υποδιεύθυνση Προστασίας Ανηλίκωντης Διεύθυνσης Ασφαλείας Αττικής – Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αττικής (ΓΑΔΑ): Λεωφ. Αλεξάνδρας 173, 3ος όροφος, τηλ. 210 6476370.

στο Τμήμα Ανηλίκων της Διεύθυνσης Ασφάλειας Θεσσαλονίκης: Μοναστηρίου 326, τηλ. 2310 388456, 2310 388457, 2310 388458.

στις κατά τόπους Υπηρεσίες Ασφαλείας των Νομών των υπόλοιπων Υπηρεσιών της Ελληνικής Αστυνομίας.

Για αναφορές περιστατικών διαδικτυακής παρενόχλησης – παιδοφιλίας ή παιδικής πορνογραφίας, μπορείτε να επικοινωνείτε με τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος στα ακολούθα στοιχεία επικοινωνίας:

Τηλεφωνικά: 11188

Με μήνυμα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (e-mail) στο: ccu@cybercrimeunit.gov.gr

Μέσω της εφαρμογής (application) για έξυπνα τηλέφωνα (smart phones) με λειτουργικό σύστημα ios-android: CYBERKID

EΠΙΜΕΛΕΙΑ/ΑΠΟΔΟΣΗ:

ΝΙΚΟΛΕΤΤΑ ΠΑΙΝΕΣΗ,ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ/ ΠΑΙΔΟΨΥΧΟΛΟΓΟΣ (BSc,MSc)

email:  nikolettapainesi97@gmail.com 

ΠΗΓΕΣ

• Douglas, E. M. (2005). Child maltreatment fatalities: What do we know, what have we done and where do we go from here.Child victimization, 4-1.
• Υγείας του Παιδιού, Αθήνα
• Τσιγγενέ, Δήμητρα. “Σεξουαλική κακοποίηση παιδιού: Τα σημάδια, οι επιπτώσεις στην υγεία του και όσα μπορείς να του μάθεις για να το προστατέψεις.” gr, 7 June 2021, www.ladylike.gr/motherhood/sexoualiki-kakopoiisi-paidiou-ta-simadia-oi-epiptoseis-stin-igeia-tou-kai-osa-boreis-na-tou-matheis-gia-na-to-prostatepseis/. Accessed 21 Apr. 2023.
• Ζέρβα, Έφη. “Σεξουαλική κακοποίηση παιδιών: Πώς ορίζεται, πώς επηρεάζει τα παιδιά, τι μπορούμε να κάνουμε.” gr, 22 Jan. 2023, www.ertnews.gr/eidiseis/mono-sto-ertgr/sexoyaliki-kakopoiisi-paidion-pos-orizetai-pos-epireazei-ta-paidia-ti-mporoyme-na-kanoyme-2/. Accessed 21 Apr. 2023.

• Δυνατού, Η. Δ. Σ. Γ.-. Κ.-. Φ. Μ. Α. Η. Π. Α. Έ. Κ. Ε. Χ. Ο. Α. Ο. Ν. Δ. Τ. Π. Γ. Θ. Π. Τ. Ε. Τ. Κ. Β. Σ. Υ. Α. Ε. Κ. Ξ. Δ. Ο. Ο. Α. Σ. Μ. Τ. (n.d.). Παιδόφιλος ή Παιδεραστής; Ποια είναι η διαφορά; Η ΔΙΑΔΡΟΜΗ ®. https://www.i-diadromi.gr/2019/01/Pedophile-Pedophilia.html
• Chionis, D. (2019, May 19). Σεξουαλική κακοποίηση παιδιών: Ένα βουβό έγκλημα – Crime Times. Crime Times. https://www.crimetimes.gr