Αλέξανδρος Γκορόπουλος: ΦΟΒΟΙ- ΚΡΙΣΗ ΠΑΝΙΚΟΥ

Ένα ίσως από τα πιο αποκαλυπτικά πειράματα που έγινε στο χώρο της ψυχολογίας, ήταν όταν ο Ιβάν Πάβλοφ κατάφερε να κάνει έναν σκύλο να του τρέχουν τα σάλια μόνο με τον ήχο ενός κουδουνιού. Το σκυλί έμαθε πως μετά τον ήχο του κουδουνιού θα επιβραβευόταν με φαγητό, κι έτσι ταύτισε το κουδούνι με την υπόσχεση τροφής. Έτσι ακόμα και στην απουσία του φαγητού, κατέληγε να ξερογλείφεται μόνο από το συμβολικό κουδούνι. Φανταστείτε τώρα αντί φαγητού, το σκυλί να μάθαινε ότι το κουδούνι θα ακολουθήσει μια τιμωρία. Τότε, αντί να του τρέχουν τα σάλια, ακούγοντας το κουδούνι το σκυλί θα έτρεχε να κρυφτεί για να μη τις φάει, είτε υπήρχε η τιμωρία, είτε όχι.

Αυτή η πολύ απλή αρχή της σχολής του συμπεριφορισμού αφορά κι εμάς τους ανθρώπους που βιώνοντας μια δυσχερής συνθήκη θα φροντίσουμε να πάρουμε τα μέτρα μας έτσι ώστε να αποτρέψουμε ένα παρόμοιο μελλοντικό ενδεχόμενο. Στην προσπάθεια του αυτή ο οργανισμός παίρνει δρακόντεια μέτρα, και εν προκειμένου να προστατέψει όσο πιο αποτελεσματικά γίνεται τον εαυτό του, πείθει το άτομο ότι πρέπει να γενικεύσει το ενδεχόμενο κινδύνου σε κάθε φορά που θα ακούσει τον αντίστοιχο κώδωνα. Κάπως έτσι ένα άτομο που έχει τύχει να πάθει κρίση πανικού σε ένα δημόσιο και συνωστισμένο χώρο, πολύ συχνά θα βγάλει το συμπέρασμα ότι κάθε φορά που θα βρίσκεται σε ανάλογες συνθήκες, θα πρέπει να ανησυχεί για την επερχόμενη κρίση πανικού. Με άλλα λόγια, ο δημόσιος χώρος είναι το καμπανάκι, και το επεισόδιο πανικού είναι η τιμωρία. Λογική λύση τότε φαντάζει να κρυφτεί ο άνθρωπος από το καμπανάκι και να αποσυρθεί κοινωνικά, εξασφαλίζοντας έτσι τον περιορισμό (αν όχι την εξαφάνιση) τέτοιων επεισοδίων.

Για καλό ή για κακό, πράγματα που μαθαίνονται, δε ‘ξεμαθαίνονται’. Οπότε όλοι εμείς που έχουμε μάθει μια τέτοια προστατευτική συμπεριφορά απόσυρσης, δε μπορούμε να ελπίζουμε στο ότι κάποια στιγμή θα ξεχαστεί ο συσχετισμός και θα λυτρωθούμε από τη σχεδόν αυτοματοποιημένη μας συνήθεια. Αυτό που μπορούμε όμως να κάνουμε, είναι να προσθέσουμε καινούργια γνώση πάνω στην ήδη υπάρχουσα. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος ο οποίος έχει μάθει να περιμένει τον πανικό στους δημόσιους χώρους, δε μπορεί να ξεχάσει τη φορά εκείνη που τον έπιασε πανικός σε έναν τέτοιο χώρο. Μπορεί όμως να μάθει ότι ο φόβος του έχει ένα ταβάνι, το οποίο κάθε φορά που αποσύρεται από μια επίφοβη συνθήκη δε το προσεγγίζει ποτέ. Μέσω της πολύ αποτελεσματικής θεραπείας έκθεσης, το άτομο καλείται να έρθει σε σκόπιμη επαφή με τους φόβους του, και έτσι μαθαίνει ότι εντοπίζοντας το ζενίθ του φόβου του και σφίγγοντας τα δόντια υπομένοντας τον, θα δει τον φόβο να μειώνεται σε ένταση, και σιγά σιγά, έκθεση με την έκθεση, το ταβάνι θα κατεβαίνει και ο φόβος θα ξεπερνιέται όλο και πιο γρήγορα.

Με άλλα λόγια, δε ξεπερνούμε τις φοβίες μας με το να σταματήσουμε να φοβόμαστε, αλλά με το να δρούμε παρά την ύπαρξη του φόβου και όχι με βάση αυτόν. Καλό κουράγιο λοιπόν!