Τοξικές οι σχέσεις, τοξικοί και οι άνθρωποι

 Τις τελευταίες δεκαετίες έχουμε ασχοληθεί ερευνητικά και επιστημονικά στον διαχωρισμό των υγιών και μη υγιών σχέσεων. Είτε αυτές είναι επαγγελματικές σχέσεις, είτε διαπροσωπικές. Καταρχάς, ό,τι είναι τοξικό είναι βλαβερό, δεν μας κάνει καλό, δεν μας δίνει ευτυχία, δεν μας δίνει ευημερία, ούτε ηρεμία, ούτε μας πάει μπροστά. Μας κρατά στην καλύτερη περίπτωση στάσιμους, στην χειρότερη πολύ πίσω.

Πως αναγνωρίζουμε όμως τους τοξικούς ανθρώπους; Παρόλο που κάποιες φορές αργούμε ή δεν θέλουμε εξαρχής να το παραδεχτούμε, πάντα θα έρθει εκείνη η στιγμή που θα τους αναγνωρίσουμε. Έστω και αν αυτό συμβαίνει μετά από πολλά λάθη και πάθη. Άλλωστε, ποιος ξεκινά μια σχέση, είτε είναι σχέση ζωής ή συνεργασίας, με την προϋπόθεση να πονέσει και να αποτύχει; Κάθε τοξικός άνθρωπος θέλει οι άλλοι να εξαρτώνται από αυτόν. Είναι εγωιστής, προβληματικός και του αρέσει μάλιστα, διότι έτσι θεωρεί πως επιβιώνει και δεν τον νικά κανείς. Είναι νάρκισσος και εγωκεντρικός και διακατέχεται από κυκλοθυμία. Δεν έχει μάθει να εμπιστεύεται και δεν πιστεύει στην αξία αυτή. Ενώ την χρησιμοποιεί ως πειθώ, δεν τη τηρεί. Ένας τοξικός άνθρωπος έχει κόμπλεξ κατωτερότητας και θεωρεί πως έχει δύναμη όταν μειώνει τους άλλους.

Είναι όμως πάντα πίσω από μια τέτοια συμπεριφορά κρυμμένη ή θαμμένη και κάποια ψυχική νόσος;

Κάποιες φορές ναι, άλλοτε είναι μόνο ο κακός χαρακτήρας και άλλοτε και καταλυτικές εμπειρίες ζωής, που μας ξυπνούν το τέρας μέσα μας και μας ωθούν να είμαστε άνθρωποι των δεύτερων και ανάποδων σκέψεων με συνέπεια, να είμαστε και μηδενικοί χαρακτήρες. Είναι λυπηρό πόσο χρόνο προτιμά να σπαταλά κάποιος για να υποθέσει και να σκαρώσει δόλο, παρά να αξιοποιήσει την φαιά του ουσία για δημιουργικά και όμορφα πράγματα.

Γιατί όμως παραμένουμε κάποιες φορές σε αυτές τις τοξικές σχέσεις ή δεν απομακρυνόμαστε γρήγορα ή και ποτέ από αυτούς τους ανθρώπους;  

Αν εκείνος που μας δηλητηριάζει με την τοξικότητα του είναι άριστος τεχνίτης, τότε εμείς θα αργήσουμε να το καταλάβουμε και να απεγκλωβιστούμε. Δεν είναι όλοι οι άνθρωποι πονηροί, ούτε έχουμε όλοι τις ίδιες εμπειρίες ζωής για να ξέρουμε πως να προφυλαχθούμε. Τις περισσότερες φορές όμως, παραμένουμε σε μια τοξική κατάσταση ή σχέση, επειδή ελπίζουμε πως όλο αυτό θα αλλάξει. Έχουμε ίσως πείσει και τον εαυτό μας πως δεν το έκανε ο άλλος επειδή είναι κακός, αλλά υπήρξε κάποτε θύμα και για αυτό έγινε ο θύτης μας. Εάν είμαστε και από τον χαρακτήρα μας συμπονετικοί, τότε είμαστε και μια πιο εύκολη λεία για την αντίθετη πλευρά. Πιστεύουμε επίσης, πως αν τους βοηθήσουμε και τους στηρίξουμε, θα τους γιατρέψουμε ή θα τους αλλάξουμε. Είναι η πεποίθηση μας πως υπερτερεί το καλό που μας έμαθαν από μικρά παιδιά, αλλά και η ανάγκη μας στο όνειρο και στο παραμύθι με το καλό το τέλος και όχι το άσχημο. Όταν έχουμε μάλιστα και ανεκπλήρωτες ανάγκες, αλλά και είμαστε ευάλωτοι σε φάσεις ζωής που δεν μπορούμε να είμαστε πιο εγωιστές και πιο προσεκτικοί με τις επιλογές μας, τότε παραμένουμε σε αυτές τις σχέσεις, μέχρι να έρθει η φθορά, αλλά και η εσωτερική δύναμη να φύγουμε.

Και επειδή η λέξη εγωισμός είναι παρεξηγημένη, υπάρχει και  ο υγιής εγωισμός, ο οποίος είναι και αυτοεκτίμηση και ολοκλήρωση. Ο άρρωστος εγωισμός είναι αυτός που τα καταστρέφει όλα και μας τυφλώνει. Άλλωστε δεν υπάρχει τίποτα πιο κουραστικό και απωθητικό από έναν άνθρωπο που μονίμως γκρινιάζει, του φταίνε οι άλλοι, είναι αυτός ο έξυπνος και εμείς οι χαζοί.

Όσο πιο λίγος είσαι, τόσο πιο κακό κάνεις όχι μόνο στους άλλους, αλλά και στον εαυτό σου. Ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος με ισορροπίες και καλοσύνη, όσο και αν είναι για την ζούγκλα της επιβίωσης ο δήθεν χαμένος, είναι στην πραγματικότητα ο πραγματικά ευτυχισμένος. Δεν μπορούμε ούτε να τα έχουμε όλα, ούτε να είμαστε πάντα νικητές. Μπορούμε όμως να γυρίσουμε τις πλάτες σε  κάθε τι που μας κάνει κακό και δεν μας αξίζει. Και ναι, έρχεται κάποια στιγμή και η ώρα που θα αντισταθούμε και θα δείξουμε τα όρια μας. Όχι όταν θα θέλουν οι άλλοι, αλλά όταν θα είμαστε έτοιμοι εμείς.

Πέγκυ Καραμπάτου

Ιδρύτρια ΕΞελίσσω

Φιλόλογος, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Συγγραφέας