Πέγκυ Καραμπάτου: Παγκόσμια Ημέρα Διπολικής Διαταραχής

Στο κατώφλι της αιωνιότητας, πίνακας του Vincent Willem van Gogh, Βίνσεντ Βαν Γκογκ, από τα
1890, που συμβολίζει την απόγνωση που χαρακτηρίζει την κατάθλιψη. Ο Βαν Γκογκ, έπασχε από
διπολική διαταραχή, κάποιοι υποθέτουν ότι κατά την διάρκεια μικτού επεισοδίου, έκοψε το ίδιο του
το αυτί.

Κάθε ψυχική ασθένεια, ξεκινά αλλά και νοσεί στον εγκέφαλο. Τότε γιατί λέμε ψυχικές ασθένειες,
ψυχικές διαταραχές κλπ., κάτι που έχει ως φορέα και κέντρο του το μυαλό, τον εγκέφαλο μας; Είναι
ένας όρος που έχει μείνει ως δεδομένο, σε αυτό το άυλο κομμάτι μας, που είναι η ψυχή μας. Εκεί
που γίνεται η αντανάκλαση όλων αυτών των ανεξήγητων, μα και επιστημονικά αποδεδειγμένων,
πάνω στο σώμα μας, μέσα στο μυαλό μας, σε όλο μας το φαίνεσθαι και είναι. Ο εγκέφαλος λοιπόν,
ο κύριος υπεύθυνος και βασικός πυρήνας όλων των ψυχικών ασθενειών, που νοσούν στην εξέλιξη
τους την αύρα της ψυχής μας.

Η μανιοκαταθλιπτική νόσος ή διπολική διαταραχή, κοινώς μανιοκατάθλιψη, είναι μια χρόνια νόσος
του εγκεφάλου, που χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες και έντονες μεταπτώσεις, τόσο στη
συναισθηματική διάθεση, όσο και στη σκέψη, τη συμπεριφορά και την κινητική δραστηριότητα. Τα
συμπτώματά της, περιγράφονται από τους αρχαίους χρόνους έως σήμερα. Πρόκειται για μια
ιατρική κατάσταση, που η διάγνωση είναι σαφής. Παλιότερα μιλούσαν περί δαιμονικής κατοχής πχ
του ανθρώπου που νοσούσε με τέτοιου είδους διαταραχές. Ακόμα και για στριφνή διάθεση ,
παράξενη, έως ευφυέστατα δημιουργική. Αν και το αρχικό αίτιο της διαταραχής δεν είναι
αποσαφηνισμένο, όπως συμβαίνει με τις περισσότερες χρόνιες αρρώστιες, υπάρχουν
αποτελεσματικές και εξειδικευμένες θεραπείες, που επιτρέπουν στη μεγάλη πλειονότητα των
ασθενών να ζουν καλά και να ελέγχουν την νόσο τους, εάν φυσικά το θέλουν. Συνήθως, η νόσος
γίνεται αντιληπτή μέσα από εξάρσεις μανιακών ή καταθλιπτικών επεισοδίων, αλλά και υφέσεις.

Το κεντρικό χαρακτηριστικό του μανιακού επεισοδίου, είναι η παθολογικά ανεβασμένη, ευφορική
διάθεση. Δηλαδή, ο ασθενής αισθάνεται πραγματικά θαυμάσια, είναι ικανός για τα πάντα, κάποιες
φορές νιώθει ακαταμάχητος ή αήττητος, πιστεύει πως μπορεί τα πάντα και δεν υπάρχει κανένα
εμπόδιο ή κανένας περιορισμός για όσα θέλει και στοχεύει. Οι αισθήσεις οξύνονται, μέχρι που και
τα χρώματα πχ, φαίνονται ζωηρότερα, τα σχήματα και οι υφές σφριγηλότερα, οι ήχοι διαυγέστεροι,
οι γεύσεις έντονες. Η διάθεση είναι ανεβασμένη, κάποιες φορές μυστηριακή. Αυτή η φάση
θεωρείται τόσο ευχάριστη, που η ανάμνηση των εμπειριών και των γεγονότων, συχνά προκαλεί
έντονη νοσταλγία στους πάσχοντες και επιθυμία επαναβίωσης τους.

Στα προχωρημένα στάδια ενός μανιακού επεισοδίου, δημιουργούνται ακόμα και ψευδαισθήσεις
που μοιάζουν αλήθεια. Από την άλλη πλευρά, η διάθεση μπορεί να είναι ευερέθιστη και ο πάσχων
να γίνεται υπέρμετρα απαιτητικός, αδιάκριτος, προσβλητικός, να μην ανέχεται αντιρρήσεις ή άλλες
απόψεις, να γίνεται υστερικός. Να μην ανέχεται συμβουλή ή γνώμη άλλων, διότι την θεωρεί
εχθρική, άδικη έως χειριστική. Να ξεσπάει σε ανεξέλεγκτο θυμό, να καταστρέφει πράγματα ή ακόμα
να γίνεται απειλητικός και σωματικά επιθετικός προς τους άλλους. Το μυαλό να παίρνει τις
ανάποδες στροφές του, να βλέπει μόνο εχθρούς και συκοφαντία και να δουλεύει ασταμάτητα, με
προορισμό το κακό….ένα κακό, που εύκολα ξεσπάει αυτοκαταστροφικά και πάνω του, όχι μόνο
στους άλλους. Σε επεισόδια μανίας, η ομιλία είναι γρήγορη και η προσοχή διασπάται. Οι σκέψεις
πνίγουν το μυαλό και συνωστίζονται, προστάζοντας να έχουν τον έλεγχο στα πάντα. Τα
εναλλασσόμενα επεισόδια μανίας και κατάθλιψης, μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στην
ικανότητα του ανθρώπου να λειτουργήσει φυσιολογικά στην καθημερινότητα του. Σχεδόν το 4% των
ανθρώπων παγκοσμίως, έχουν διπολική διαταραχή και εμφανίζεται συνήθως σε νεαρή ηλικία. Από
την παιδική ηλικία, από την εφηβεία, έχουμε τα πρώτα συμπτώματα, που αναπτύσσονται κυρίως
πριν την τρίτη δεκαετία της ζωής μας. Η αιτία δεν είναι ξεκάθαρη, αλλά οι γενετικοί και
περιβαλλοντικοί παράγοντες θεωρείται πως παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της
διαταραχής.

Η ψύχωση είναι επίσης χαρακτηριστικό, ειδικά στα επεισόδια μανίας με ακραίες και
διαστρεβλωμένες αντιλήψεις έως πεποιθήσεις, ως το προς τι είναι πραγματικό και τι φανταστικό.
Μα πως μπορεί κάποιος που νοσεί θα ρωτήσετε, να αντιληφθεί την διαφορά; Ναι, είναι δύσκολο,
κάποιες φορές και αδύνατον. Όταν έχεις συνηθίσει να ζεις και να φέρεσαι κυρίως με ένα
συγκεκριμένο Modus ζωής και συμπεριφοράς, πως να καταλάβεις τι είναι υγιές και τι νοσηρό; Σου
έχει γίνει όλο αυτό ένα με το πετσί σου….και αν τολμήσουν οι απέξω να σου υποδείξουν κάτι άλλο,
τότε είναι εχθροί, συκοφάντες, απειλή….. έως τρελοί. Η έναρξη ενός μανιακού επεισοδίου συχνά
προαναγγέλλεται από διαταραχές του ύπνου. Αλλαγές στη διάθεση, ψυχοκινητικές αλλαγές, έως
αλλαγές στην όρεξη, καθώς και μια αύξηση του άγχους, μπορεί επίσης να εμφανιστούν έως τρεις
εβδομάδες πριν από την ανάπτυξη ενός μανιακού επεισοδίου.

Υπομανία: η φάση αυτή, σε γενικές γραμμές, δεν προκαλεί τόσο σοβαρά προβλήματα, όπως η
μανία. Συνήθως τα άτομα είναι πιο παραγωγικά, ακόμα και σεξουαλικά ιδιαίτερα ενεργά και είναι
μια κατάσταση, που χαρακτηρίζεται ακόμα από ευφορία έως και δημιουργία. Ένα επεισόδιο
υπομανίας, διαρκεί από λίγες ημέρες έως και χρόνια.

Καταθλιπτική φάση: άγχος, θλίψη, θυμός, απομόνωση, ενοχή, απελπισία, τάσεις αυτοκτονίας έως
βίας προς τους άλλους. Η αυπνία ή η διαταραχή ύπνου γενικά, είναι το έναυσμα αυτής της φάσης.
Πολλοί διπολικοί ασθενείς, στην αρχή της νόσου διαγιγνώσκονται λάθος, σαν να έχουν πχ μια κοινή
μείζονα κατάθλιψη.

Μικτά επεισόδια: αυτό σημαίνει με απλά λόγια, πως μανία και κατάθλιψη συμβαίνουν ταυτόχρονα.
Τα κριτήρια για την διάγνωση των μικτών επεισοδίων σε αυτή την φάση είναι καταθλιπτικά
επεισόδια, διαταραχή διάθεσης, δίχως να ευθύνονται τοξικές ουσίες ή φάρμακα, ναρκωτικά,
αλκοόλ κλπ.
Συνδεδεμένα χαρακτηριστικά: αυτά ανήκουν στην κλινική διάγνωση, που είναι το ντόμινο της
διαταραχής. Πολλοί οι διπολικοί ασθενείς που αδυνατούν να έχουν όμορφες σχέσεις και να τις
διατηρήσουν.

Η διπολική διαταραχή έχει διάφορους τύπους, όπως η τύπου-1 και η τύπου-2, που είναι οι πιο
γνωστοί, μα πλέον σήμερα με την εμπειρία μας πάνω στην νόσο αυτή και σε όλες γενικά τις ψυχικές
ασθένειες, μιλάμε για τέσσερις τύπους. Ανάλογα με το πόσο γρήγορα συμβαίνουν οι εναλλαγές της
διάθεσης, τα διάφορα επεισόδια της διπολικής διαταραχής, μας δίνουν μια ξεκάθαρη εικόνα αυτών
των σκαμπανεβασμάτων.

Περίπου το 40% των ατόμων με διπολική διαταραχή, έχει τουλάχιστον μία
περίοδο ταχείας εναλλαγής διάθεσης κατά τη διάρκεια της ζωής τους. Η διαχείριση της διαταραχής
σήμερα, με όσα έχουμε μάθει πια στην ψυχολογία και ψυχιατρική, είναι εξαιρετικά αποτελεσματική
και επιτρέπει στο άτομο να ζει μια φυσιολογική ζωή. Όπως και προαναφέρεται, σχεδόν το
μεγαλύτερο ποσοστό των διαγνώσεων, προκύπτουν πριν την ηλικία των 25 ετών. Δεν αποκλείεται
βέβαια τα πρώτα συμπτώματα να εκδηλωθούν κατά την παιδική ηλικία. Η διπολική διαταραχή,
είναι η πέμπτη κύρια αιτία αναπηρίας στον κόσμο και η ένατη αιτία πρόωρου θανάτου.

1. Διπολική διαταραχή τύπου Ι (Bipolar I Disorder): Επεισόδια μανίας ή μεικτά επεισόδια
(μανία-κατάθλιψη). Διαρκούν τουλάχιστον επτά ημέρες και ίσως χρειαστεί εισαγωγή σε
νοσοκομείο ή κλινική. Παρατηρούνται επίσης και επεισόδια κατάθλιψης, τα οποία διαρκούν
συνήθως δύο εβδομάδες ή και περισσότερο.

2. Διπολική διαταραχή τύπου ΙΙ (Bipolar II Disorder): Συνδυασμός επεισοδίων
κατάθλιψης και ήπιας μανίας, χωρίς να παρατηρούνται έντονες εξάρσεις μανίας ή μεικτά
επεισόδια.

3. Διπολική διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς (BP-NOS): Εκδηλώνονται τα τυπικά
συμπτώματα της διπολικής διαταραχής. Εδώ δεν μπορεί να προκύψει διάγνωση για Διπολική
διαταραχή τύπου Ι ή ΙΙ με βάση τα παραπάνω διαγνωστικά κριτήρια. Σε κάθε περίπτωση, η
συμπεριφορά του ατόμου δεν εμπίπτει στα συνήθη (φυσιολογικά) πρότυπα.

4. Κυκλοθυμία ή κυκλοθυμική διαταραχή: Εξαιρετικά ήπια μορφή διπολικής διαταραχής.
Τα άτομα με κυκλοθυμία εκδηλώνουν επεισόδια υπο-μανίας (ήπιας μορφής μανία) και ήπια
επεισόδια κατάθλιψης για δύο χρόνια τουλάχιστον. Ωστόσο, τα συμπτώματα δεν εμπίπτουν
σε κάποιον από τους παραπάνω ορισμούς της διπολικής διαταραχής.

Πέγκυ Καραμπάτου
Ιδρύτρια ΕΞελίσσω
Φιλόλογος, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας, Συγγραφέας